Περι πανεπιστημίων

(Γράφει ο satalitikos)

Βλέποντας το ‘Κουτί της Πανδώρας’ μου ήρθε στο μυαλό η συζήτηση για τα πανεπιστήμια και κυρίως πάνω στο θέμα της ιδιωτικοποίησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Καταρχάς ως απόφοιτος ελληνικού πανεπιστημίου και για επτά χρόνια μέλος της Βρετανικής ακαδημαϊκής κοινότητας, πιστεύω ότι διαθέτω αρκετή εμπειρία πάνω στο θέμα.

 Αρχίζω με ένα βασικό επιχείρημα της νεοφιλελεύθερης άποψης για την εκπαίδευση, ότι η ιδιωτικοποίηση της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης θα ανυψώσει το επίπεδο λόγω του ελεύθερου ανταγωνισμού, ενώ και οι ίδιοι οι φοιτητές θα είναι σε θέση να διαλέγουν τη σχολή της αρεσκείας τους. Το ίδιοι επιχείρημα ίσχυε και στην Αγγλία όταν ξεκίνησε αυτή η διαδικασία. ωστόσο ύστερα από την αρχική επιτυχία το σκηνικό έχει αλλάξει την τελευταία δεκαετία. Καταρχάς, το πανεπιστήμιο είναι αυτό που διαλέγει τους φοιτητές του και μάλιστα σε αρκετές περιπτώσεις σκανδαλωδώς. Για παράδειγμα το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης είχε αποφασίσει να αυξήσει τον αριθμό των μη ευρωπαίων φοιτητών εις βάρρος των ευρωπαίων ώστε να αυξήσει την κερδοφορία του. Επιπλέον, η Guardian είχε αναδείξει...

το θέμα ότι κάποια  πανεπιστήμια στην Βρετανία προτιμούν μη Ευρωπαίους φοιτητές με λιγότερα προσόντα, που έχουν υψηλότερη βαθμίδα διδάκτρων από τους Ευρωπαίους οι οποίοι έχουν τα βασικά δίδακτρα[1].

     Ακόμα το γεγονός ότι οι βρετανοί φοιτητές καλύπτουν το 1/3 των διδάκτρων (το άλλο καλύπτεται από το κράτος), τη διαβίωση τους και τα συγγράμματα τους έχει εκτινάξει το δανεισμό των φοιτητών και μάλιστα υπάρχει το φαινόμενο πολλών φοιτητών που τελειώνουν και μετά δουλεύουν χρόνια για να ξεχρεώσουν. Μάλιστα σύμφωνα με το Βρετανικό υπουργείο παιδείας το μέσο ετήσιο κόστος ενός πτυχιακού φοιτητή είναι €11700-€14500 ενώ το αντίστοιχο χρέος ήταν το 2003  €13000 με εκτίμηση να φτάσει τα €22000 τη νέα χρονιά[2]. Φυσικά με την αναμενόμενη αύξηση των διδάκτρων το κόστος πολλαπλασιάζεται τουλάχιστον τρεις φορές.

     Παρά το τελευταίο γεγονός, ο αριθμός των φοιτητών έχει αυξηθεί ραγδαία και έχει δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα ανεργίας πτυχιούχων καθώς και φαινόμενα ξενοφοβίας. Ένα παράδειγμα είναι οι αγγελίες επιχειρήσεων του Σίτυ για πτυχιούχους όπου για κάθε θέση αντιστοιχούν 2000 αιτήσεις. Βεβαία η Αγγλία βρήκε μια λύση μιας και σε αντίθεση με την Ελλάδα στην Αγγλία το πτυχίο δεν έχει κοινωνική αξία ούτε αποτελεί αυτοσκοπό της οικογένειας. Αντιθέτως το άτομο σπουδάζει για προσωπικούς λόγους. Έτσι λοιπόν κάποιος με πτυχίο ιστορίας μπορεί να δουλέψει σε εταιρεία μάρκετινγκ κτλ, διότι απλά το είδος του πτυχίου δε παίζει τον μεγαλύτερο ρόλο για την εργασία παρά μόνο ο βαθμός του και το ίδρυμα. Ο καθένας μπορεί να το επιβεβαιώσει με το να δει τις απαιτήσεις των αγγλικών εταιριών.

     Συνεχίζω με τρεις ακόμα μύθους. Πρώτον, ναι και στην Αγγλία υπάρχουν συνδικάτα που κάνουν απεργία. Και όντως υπήρξα μάρτυρας απεργίας καθηγητών η όποια είχε διαρκέσει τρείς μήνες (7/3-6/6/2006[3]). Βεβαία σε αντίθεση με  εμάς δεν είναι πολιτικοποιημένα και αντιπροσωπεύουν υπερκομματικά τους καθηγητές.

    Ένας άλλος μύθος είναι η ποιότητα της εκπαίδευσης στην Αγγλία. Βασικά ύστερα από τα πρώτα μισά πανεπιστήμια τα υπόλοιπα (περίπου 60!) είναι χαμηλής ποιότητας με χαμηλό πήχη. Μάλιστα σε επίπεδο σχολών τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα διότι κανένα πανεπιστήμιο δεν έχει μόνο κορυφαίες σχολές[4] ενώ με την μείωση των φοιτητών πολλές σχολές κλείνουν και καθηγητές μένουν άνεργοι[5]. Επιπλέον το επίπεδο των φοιτητών δεν είναι καλύτερο από το ελληνικό ενώ σε περιπτώσεις υπολείπεται σημαντικά των δικών μας. Ένας λόγος είναι ότι το πρώτο πτυχίο στν βρετανία είναι τριετής με 21 μαθήματα και πλήρη εξειδίκευση[6].  Ο τελευταίος μύθος είναι ότι τα πανεπιστήμια είναι ιδιωτικά. Βασικά δεν είναι, αλλά είναι οικονομικά αυτόνομα. Το κράτος δίνει κονδύλια με βάση την επίδοση τους και όχι όπως εδώ με κριτήρια μη ακαδημαϊκά, και τα πανεπιστήμια μέσω διδάκτρων και άλλων πηγών συμπληρώνουν τα οικονομικά τους.

    Τελειώνω με μια άποψη για την ελληνική παιδεία. Πραγματικά πιστεύω ότι η ποιότητα των ελλήνων φοιτητών είναι υψηλή. Αυτό το διαπιστώνει κανείς βλέποντας τους Έλληνες μεταπτυχιακούς και διδακτορικούς που εργάζονται εδώ. Επιπλέον όσοι σπουδάζουμε εδω καταλαβαίνουμε και την αξία των δωρεάν συγγραμμάτων και διδάκτρων. Αυτό που λείπει είναι εγκαταστάσεις όπως υπολογιστές, ιντερνέτ, σχέσεις φοιτητών-καθηγητών και προγραμματισμός. Επιπλέον, η αντκατάσταση του σημερινού πολιτικοποιημένου συστήματος με ένα ενιαίο υπερκομματικό φοιτητικό κίνημα  το οποίο θα μπορεί να υπερασπίζεται τα συμφέροντα του χωρίς πολιτικές αγκυλώσεις, πιστεύω οτι θα βοηθήσει στην κατεύθυνση της βελτίωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ωστόσο αυτά είναι πολιτικά προβλήματα γιατί πολιτικά δημιουργήθηκαν. Πιστεύω ότι η καλύτερη λύση είναι κρατική παιδεία αλλά με πανεπιστημιακές αρχές αδέσμευτες από κομματικό και πολιτικό έλεγχο. Μια εκπαίδευση με αυστηρούς και σαφείς κανόνες ελέγχου καθώς και με μια χρηματοδότηση επαρκή για τις ανάγκες τους. Τέλος θα ήθελα να προσθέσω ότι εάν φτιάξουμε τα πανεπιστήμια δεν υπάρχει λόγος μη ύπαρξης ιδιωτικών, αφού ο ‘ανταγωνισμός’ θα είναι επί ίσοις όροις

---

[1] Guardian 25 January 2005.

[2] Περισσότερα στην έκθεση του υπουργείου στο http://www.dfes.gov.uk/hegateway/uploads/Debt%20-%20FINAL.pdf

[3] Περισσότερα στην ιστοσελίδα ενός από τα συνδικάτα του ΑUT στην http://www.ucu.org.uk

[4] Περισσότερες πληροφορίες στη λίστα των times στην http://www.timesonline.co.uk/section/0,,716,00.html

[5] Περισσότερα στο άρθρο της guardian στην www.guardian.co.uk/print/0,,329466648-103690,00.html

[6] Για να μη παρεξηγηθώ αναφέρομαι σε τμηματα πολιτικών και οικονομικών σπουδών. Αντιθέτως σε τμήματα μηχανικών και νέεων τεχνολογιών υπάρχει σχεδόν άριστη πρακτική εκπαίδευση εκτός από το θεωρητικό κομμάτι.